Wychodząc naprzeciw potrzebom kierowców oraz przedsiębiorstw transportowych, które wykonują przewozy turystyczne celem zapewnienia elastyczniejszej organizacji czasu trwania wycieczek, z dniem 4 czerwca 2010 roku – artykułem 29 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 poprzez dodanie ustępu 6a, wprowadzono odstępstwo od ogólnych zasad odbioru odpoczynków tygodniowych w międzynarodowych przewozach okazjonalnych, umożliwiające przy spełnieniu określonych warunków odłożenie odbioru odpoczynku tygodniowego w tego typu przewozach, nawet do 12 kolejnych okresów dwudziestoczterogodzinnych, po poprzednim regularnym tygodniowym okresie odpoczynku.
Podobne rozwiązanie znajdziemy w przepisach regulujących przewozy poza obszarem Unii Europejskiej, mianowicie w Umowie AETR, która przewiduje, że w międzynarodowych przewozach pasażerskich tygodniowy okres odpoczynku może zostać odroczony do końca dwunastego dnia, jeśli łączny czas prowadzenia pojazdu w tym okresie nie przekroczy wielkości maksymalnej, odpowiadającej 12 dziennym okresom prowadzenia pojazdu (odroczony odpoczynek musi się odbyć maksymalnie po 12 dniach, w których czas prowadzenia nie przekroczył 90 godzin).
Dodatkowe warunki odstępstwa od 2014 roku
Od dnia 1 stycznia 2014 roku w odniesieniu do powyższego odstępstwa, zaczęły obowiązywać dwa dodatkowe ograniczenia. Pierwsze z nich dotyczy pojazdu, którym wykonywana jest usługa i zgodnie z nim, pojazd prowadzony przez kierującego chcącego skorzystać z dobrodziejstwa tego przepisu obecnie musi być wyposażony w tachograf cyfrowy, zgodnie z wymogami załącznika IB do rozporządzenia (EWG) nr 3821/85. Dotychczas nie miało to znaczenia i do skorzystania z tego przepisu obojętny był rodzaj tachografu zamontowanego w pojeździe.
Ponadto, po 1 stycznia, w przypadku prowadzenia pojazdu przez okres począwszy od godziny 22.00 do 6.00 rano, pojazd powinien być obsługiwany przez kilku kierowców lub w przypadku prowadzenia pojazdu tylko przez jednego kierowcę, maksymalny dopuszczalny czas prowadzenia pojazdu został ograniczony do trzech godzin (czyli przerwa trwająca 45 minut zostaje odebrana nie po 4,5 godzinnym okresie prowadzenia pojazdu, a po maksimum 3 godzinach).
Jak wynika z powyższego, od początku 2014 roku zmieniły się w sposób znaczący warunki na jakich można skorzystać z odstępstwa w postaci możliwości odłożenia odbioru odpoczynku tygodniowego do 12 okresów 24-godzinnych. Skorzystanie z dobrodziejstwa tego unormowania uzależnione jest od kilku czynników, których zaistnienie uprawnia przewoźnika do późniejszego odbioru odpoczynku tygodniowego w międzynarodowych przewozach turystycznych.
Warunki odstępstwa odłożenia tygodniowego odpoczynku w przewozach okazjonalnych w międzynarodowym przewozie osób
Zgodnie z brzmieniem art. 8 ustęp 6a rozporządzenia (WE) nr 561/2006 „W drodze odstępstwa od ust. 6 kierowca wykonujący pojedynczą usługę okazjonalną w międzynarodowym przewozie osób, zdefiniowaną w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do rynku dla usług autokarowych i autobusowych może odłożyć tygodniowy okres wypoczynku o maksimum 12 kolejnych okresów dwudziestoczterogodzinnych po poprzednim regularnym tygodniowym okresie odpoczynku, pod warunkiem że:
a) usługa trwa co najmniej 24 kolejne godziny w państwie członkowskim lub państwie trzecim, do którego zastosowania ma niniejsze rozporządzenie, innym niż państwo, w którym rozpoczęło się świadczenie usługi;
b) po skorzystaniu z odstępstwa kierowca korzysta z:
(i) dwóch regularnych tygodniowych okresów odpoczynku albo
(ii) jednego regularnego tygodniowego okresu odpoczynku i jednego skróconego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego co najmniej 24 godziny. Skrócenie jest jednak rekompensowane równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia po zakończeniu okresu odstępstwa;
c) po dniu 1 stycznia 2014r., jeżeli pojazd jest wyposażony w urządzenie rejestrujące, zgodnie z wymogami załącznika IB do rozporządzenia (EWG) nr 3821/85; oraz
d) po dniu 1 stycznia 2014 r., w przypadku prowadzenia pojazdu w godzinach od 22.00 do 06.00, pojazd obsługuje kilku kierowców lub okres prowadzenia pojazdu określony w art. 7 zostaje skrócony do trzech godzin.”
Pierwszym z warunków jakie przewoźnik musi spełnić aby skorzystać z wyżej opisanego odstępstwa, jest wykonywanie pojedynczej międzynarodowej usługi okazjonalnej. Zgodnie z przepisami rozporządzenia (WE) 1073/2009 za taką usługę uznaje się przewóz grupy pasażerów utworzonej z inicjatywy określonego zleceniodawcy lub też samego przewoźnika, czyli prościej rzecz ujmując po prostu wycieczka (art. 2 pkt 4).
Usługa, w wykonaniu której zamierzamy odłożyć odpoczynek tygodniowy musi trwać co najmniej 24 godziny w państwie innym niż to, w którym rozpoczęto wykonanie przewozu. Ponadto, po skorzystaniu z przedmiotowego odstępstwa musi dojść do odbioru albo dwóch regularnych odpoczynków kierowcy (2x 45 godzin – czyli 90 godzin) albo jednego regularnego i jednego skróconego tygodniowego odpoczynku (czyli minimum 69 godzin), z zastrzeżeniem, że skrócenie to musi zostać zrekompensowane równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia po zakończeniu okresu odstępstwa.
Tylko tachograf cyfrowy
Jak już wcześniej wspomniano po dniu 1 stycznia 2014 roku pojazd, którym wykonywana jest usługa w odniesieniu do której zamierzamy skorzystać z odstępstwa, musi być wyposażony w cyfrowe urządzenie rejestrujące (zgodnie z wymogami załącznika IB do rozporządzenia (EWG) nr 3821/85), a nie jak to było dotychczas, gdzie możliwy był również tachograf analogowy.
Jeden kierowca = przerwa 45 min po 3 godzinach prowadzenia pojazdu
Dodatkowo, od początku 2014 roku, w sytuacji w której prowadzenie pojazdu odbywa się w godzinach od 22.00 do 06.00, pojazd obsługuje kilku kierowców. W przypadku obsługi pojazdu w powyższym zakresie godzinowym przez jednego kierowcę, możliwy łączny okres prowadzenia pojazdu bez przerwy zostaje skrócony z 4,5 godziny do maksimum 3 godzin, po których należy odebrać wymaganą przepisami 45 minutową przerwę w prowadzeniu pojazdu.
I tutaj pojawia się pewna wątpliwość…. Powyższe stanowi, że pojazd obsługuje kilku kierowców… Jak jednak rozumieć pojęcie „pojazd obsługuje kilku kierowców”? Czy należy je odnieść do zdefiniowanej w art. 4 lit. o rozporządzenia 561/2006 „załogi kilkuosobowej” czy też raczej odnieść się do definicji zawartej w art. 4 lit c która określa kogo należy uznać za „kierowcę”?
Otóż, załoga kilkuosobowa w myśl wyżej wskazanego przepisu oznacza bowiem sytuację, w której w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczynku, lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku, w pojeździe przebywa co najmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia pojazdu. Przez pierwszą godzinę obsady kilkuosobowej obecność innego kierowcy lub kierowców jest fakultatywna, ale przez pozostałą część tego okresu jest już obowiązkowa. Natomiast w myśl przepisu art. 4 lit. c tegoż rozporządzenia „kierowca” oznacza osobę, która prowadzi pojazd nawet przez krótki okres, lub która jest przewożona w pojeździe w celu podjęcia w ramach swoich obowiązków jego prowadzenia w razie potrzeby.
Czy konieczna załoga?
Nasuwa się więc pytanie, czy art. 6a będzie miał zastosowanie w przewozach, w których nie zostaną spełnione przesłanki załogi kilkuosobowej, o której mowa w art. 4 lit. o wyżej wskazanego rozporządzenia? Należy zwrócić uwagę na fakt, że definicja „załogi kilkuosobowej” odnosi się do art. 8 ust 5 tegoż rozporządzenia, wprowadzającego na zasadzie odstępstwa 30-godzinny okres rozliczeniowy dla odbioru odpoczynku dziennego w przypadku wykonywania przewozu w załodze kilkuosobowej. Minimalny okres odpoczynku z jakiego powinni skorzystać kierowcy wykonujący przewóz w załodze kilkuosobowej to 9 godzin w trakcie 30 godzin od zakończenia dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku. Z całokształtu przepisów obowiązujących w tym zakresie wynika, że okoliczność, czy kierowca wykonuje przewóz w załodze w rozumieniu przepisu art. 4 lit. o , czy też w jednoosobowo nie ma znaczenia w aspekcie oceny prawidłowości odbioru odpoczynków tygodniowych, czy też wykorzystywania przerw w pojeździe. Podkreślić należy w tym miejscu, że przepis ustanawiający omawiane w niniejszym artykule odstępstwo zawarte art. 4 ust 6a rozporządzenia 561 odnosi się właśnie do odpoczynków tygodniowych, a nie dziennych co ma zasadnicze znaczenie przy wykładni tegoż przepisu.
Art. 4 lit. o definiuje jedynie czym jest jazda w załodze kilkuosobowej, nie wprowadzając jednocześnie, że każde przebywanie w pojeździe kilku kierowców stanowi załogę w rozumieniu tego przepisu. Prowadzenie pojazdu w załodze kilkuosobowej będzie miało miejsce dopiero wówczas, gdy zostaną spełnione przesłanki tego przepisu, czyli zajdzie sytuacja kiedy w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczynku, lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku, w pojeździe będzie przebywało co najmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia pojazdu, przy czym obecność innego kierowcy lub kierowców przez pierwszą godzinę obsady kilkuosobowej jest nieobowiązkowa, ale przez pozostałą część tego okresu (czyli aż do momentu rozpoczęcia kolejnego odpoczynku) już tak. Zapis dotyczący braku konieczności przebywania kilku kierowców w pojeździe przez pierwszą godzinę odnosi się tylko do pierwszej godziny wykonywania przewozu, co oznacza, że cała dalsza podróż do momentu rozpoczęcia odpoczynku odbywa się przy obecności kilku kierowców (co najmniej dwóch), którzy nie mogą się rozłączyć.
Podsumowując…
Trudno jest jednoznacznie określić co konkretnie ustawodawca miał na myśli posługując się pojęciem „pojazd obsługuje kilku kierowców” jednak mając na uwadze powyższe rozważania oraz cel jakiemu ma służyć wyżej omawiany przepis, za zasadne wydaje się przyjęcie, iż powyższy zwrot zawarty w art. 4 ust 6a należy interpretować w kontekście przepisu art. 4 lit.c rozporządzenia 561/2006, czyli jako obowiązek przebywania w pojeździe (kabinie) w godzinach od 22.00 do 06.00 co najmniej dwóch kierowców nie utożsamiając tego pojęcia z jazdą w załodze kilkuosobowej. W takim przypadku maksymalny czas prowadzenia pojazdu bez przerwy wynosi zgodnie z ogólnymi zasadami 4,5 godziny. Jeżeli natomiast we wskazanym przedziale czasowym w pojeździe będzie przebywał tylko jeden kierowca (co jest dopuszczalne w świetle art. 4 ust 6a), czas prowadzenia pojazdu bez przerwy został ograniczony do maksimum 3 godzin po czym należy odebrać przerwę 45 minutową.
Zgodnie z preambułą do rozporządzenia omówione w niniejszym opracowaniu odstępstwo miało na celu by sprzyjać turystyce i korzystaniu z przyjaznych środowisku środków transportu przy czym powinno ono być dostępne na bardzo rygorystycznych warunkach, mając na względzie zapewnienie maksimum bezpieczeństwa na drodze, jak również warunki pracy kierowców, w tym między innymi obowiązek skorzystania z odpowiednio długiego tygodniowego okresu odpoczynku bezpośrednio przed i po usłudze. Ponadto korzystanie z tego udogodnienia winno być ściśle monitorowane przez Komisję, aby w razie zaistnienia takiej konieczności przyjąć odpowiednie środki działania w celu przywrócenia należytego stanu bezpieczeństwa na drogach w przypadku jego pogorszenia. Ocenę konsekwencji stosowania przedmiotowego odstępstwa, należy poszukiwać w sprawozdaniu Komisji, które powinno zostać wydane do dnia 4 grudnia 2012 roku.
