Podpisana umowa o pracę nawet na czas nieokreślony nie wiąże się z dożywotnią pracą u jednego pracodawcy. Każda ze stron ma prawo rozwiązać stosunek pracy.
Kodeks Pracy w art. 30 § 1 wskazuje sposoby rozwiązania wszystkich typów umów o pracę. Umowa o pracę zgodnie z przepisami Kodeksu pracy rozwiązuje się:
– na mocy porozumienia stron
– przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem)
– przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia)
– z upływem czasu, na który była zawarta
– z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
W niniejszej publikacji zostanie omówione rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron.
Najbardziej popularną, najmniej konfliktową, formą rozwiązania umowy o pracę z woli stron jest porozumienie stron. Ustawodawca poświęcił tej formie tylko jeden artykuł dlatego w sprawach nieuregulowanych do porozumienia stron zastosowanie mają przepisy Kodeksu Cywilnego. Rozwiązanie umowy o pracę poprzez porozumienie stron sprowadza się do tego, że obie strony (z propozycją rozwiązania umowy o pracę poprzez porozumienie stron może wystąpić zarówno pracownik jak i pracodawca) składają zgodne oświadczenia woli dotyczące nie tylko zakończenia stosunku pracy, ale także terminu jego ustania. Termin ten może być dowolny, inny niż wskazują na to przepisy Kodeksu Pracy. Może to być dzień zawarcia porozumienia, okres odpowiadający terminowi wypowiedzenia albo dzień przypadający wcześniej niż okres wypowiedzenia, a nawet po tym okresie. Najlepiej istota rozwiązania umowy o pracę w formie porozumienia została zawarta w wyroku Sądu Najwyższego z 27 listopada 1975 r (I PRN 35/75, OSNCP 1976, Nr 1, poz. 149.), gdzie skład orzekający stwierdził, że: „Istota rozwiązania umowy o pracę na podstawie porozumienia stron sprowadza się do tego, że nie tylko sposób rozwiązania umowy objęty jest zgodną wolą stron, lecz także strony uzgadniają inne okoliczności wiążące się z ustaniem stosunku pracy, przede wszystkim termin jego ustania, i to w sposób odmienny od unormowanego w KP”. W wyniku zawarcia porozumienia rozwiązuje się umowa o pracę i w konsekwencji ustaje stosunek pracy, którego źródłem jest umowa o pracę.
Rozwiązanie umowy o pracę w wyżej wymienionym trybie może nastąpić w każdym czasie, z każdym pracownikiem, a także bez podania przyczyn takiej decyzji i warunku, którego spełnienie rozwiązałoby dopiero stosunek pracy. Potwierdzenie takiego stanu znajdujemy w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1974 r., II PR 46/74 gdzie: „Wyrażenie zgody na rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron powinno być bezwarunkowe”. Ponadto zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ( wyr. SN z 4.11.2004 r., IPK 653/03) „ nie ma przeszkód prawnych do rozwiązania umowy o pracę w drodze porozumienia stron z ustaleniem daty ustania stosunku pracy nawet znacznie późniejszej niż data zawarcia porozumienia”. Warto zauważyć, że nieokreślenie choćby nawet w sposób niedorozumiany terminu ustania stosunku pracy skutkuje tym, że umowa o pracę rozwiązuje się w dniu zawarcia porozumienia.
W formie porozumienia może zostać nawet rozwiązana umowa o pracę z pracownikiem szczególnie chronionym przed wypowiedzeniem z mocy przepisów szczególnych.
Przepisy Kodeksu Pracy nie określają formy, w jakiej ma być złożone oświadczenie o rozwiązaniu umowy na mocy porozumienia. Nie musi ono być złożone na piśmie, ważne jest tylko aby wola stron, które zawierają porozumienie rozwiązujące umowę o pracę była ujawniona wystarczająco jasno, a strony znały następstwa prawne takiego porozumienia. Reasumując, podstawowym elementem porozumienia o rozwiązaniu stosunku pracy jest zgoda stron na rozwiązanie stosunku pracy, a także określenie przez strony terminu rozwiązania. Warte podkreślenia jest to, że ani pracownik, ani pracodawca nie muszą zgodzić się na przedstawioną przez drugą stronę propozycję terminu.
Rozwiązanie umowy o pracę w formie porozumienia możliwe jest w każdym czasie. Nie ma przy tym znaczenia czy pracownik znajduje się wtedy na urlopie, zwolnieniu chorobowym czy też z innych usprawiedliwionych przyczyn jest nieobecny w pracy. Warto zauważyć, że także pracownik któremu wcześniej już wypowiedziano umowę o pracę, może w trakcie trwania okresu wypowiedzenia zawrzeć z pracodawcą umowę o rozwiązaniu umowy. Natomiast wiele kontrowersji budzi problem czy można rozwiązać za porozumieniem stron umowę o pracę, gdy jedna ze stron złożyła oświadczenie o jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia. W orzecznictwie jednak przeważa pogląd, że „umowa o pracę rozwiązana raz zgodnie z prawem na podstawie oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może być później w drodze ugody rozwiązana na mocy porozumienia stron. Jeśli bowiem oświadczenie o rozwiązaniu bez wypowiedzenia dotarło do adresata, to stosunek pracy uległ już rozwiązaniu i nie ma czego rozwiązywać za porozumieniem stron. Jednak dopuszczalne jest, aby strona, która złożyła oświadczenie o rozwiązaniu bez wypowiedzenia, cofnęła je za zgodą jego adresata, a następnie strony zawarły porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę”( dr Monika Lewandowicz- Machnikowska, MoPr 2008, Nr 7).
Kodeks pracy nie określa środków, za pomocą których można podważać skuteczność rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron. W takich przypadkach zastosowanie znajdują przede wszystkim przepisy Kodeksu cywilnego o wadach oświadczenia woli, gdzie pracownik może podnieść zarzut, że rozwiązując umowę o prace za porozumieniem stron działał pod wpływem błędu, groźby czy presji psychicznej. Wtedy takie oświadczenie woli jest nieważne. Jednak sytuacja, kiedy pracownik był zdenerwowany w chwili składania oświadczenia woli nie stanowi podstawy do uznania, że zachodzi brak możliwości świadomego i swobodnego podjęcia decyzji.
