Przewoźnicy, którzy wykonują przewóz towarów na podstawie Konwencji CMR odpowiadają zgodnie z art. 23 ust. 1 na zasadzie ryzyka za:
– całkowite lub częściowe zaginięcie towaru,
– całkowite lub częściowe uszkodzenie towaru,
– opóźnienie dostawy.
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka oznacza, że nawet w momencie kiedy to przewoźnik wykaże brak swojej winy nie zwalnia go to z odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody powstałe w przewożonym towarze.
Zaginięcie towaru ma miejsce w sytuacji, kiedy przewoźnik pomimo upływu terminu dostawy nie może wydać towaru odbiorcy. Art. 20 Konwencji CMR stanowi, iż towar uważa się za zaginiony jeżeli przewoźnik w ciągu 30 dniu po upływie umówionego terminu nie jest w stanie wydać go odbiorcy, a jeżeli terminu takiego nie umówiono- w ciągu 60 dni po przyjęciu towaru do przewozu.
Uszkodzenie przesyłki polega na zmianie jakościowej towaru uniemożliwiające korzystanie z niego w sposób prawidłowy. Uszkodzenie może także obniżyć wartość użytkową lub wymienną towaru.
Przewoźnik odpowiada także za nieterminowe wykonanie przewozu. Termin przewozu nie musi być obligatoryjnie zawarty w liście przewozowym CMR. Jednak jeżeli stronie zależy na terminowym, szybkim dostarczeniu przesyłki zastrzeżenie terminu może zawrzeć w liście przewozowym. Jeżeli termin nie został zawarty w liście przewozowym opóźnienie ma miejsce gdy czas trwania przewozu przekroczy czas jaki można przyznać starannym przewoźnikom.
Kto jest uprawniony do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za szkody w towarze??
Konwencja CMR stanowi, że osobą uprawnioną do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wobec przewoźnika może być nadawca lub odbiorca przesyłki. Roszczenia te przysługują osobie, która jest uprawniona do rozporządzania towarem, czyli jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie I ACr 673/96 Konwencja CMR normując zasady odpowiedzialności przewoźnika za przesyłkę nie określa wprost, kto jest legitymowany do dochodzenia odszkodowania – nadawca czy odbiorca. Decydują o tym ogólne zasady odpowiedzialności odszkodowawczej, a wiec m.in. zasada, iż uprawnionym do uzyskania odszkodowania jest ten, kto poniósł szkodę podlegającą naprawieniu. Do momentu wydania przesyłki odbiorcy osobą taką jest nadawca, zaś z chwilą przejęcia przesyłki przez odbiorcę – odbiorca. Istnieją jednak sytuacje, kiedy to odbiorca od samego początku jest uprawniony do rozporządzania towarem i dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Taka sytuacja ma miejsce, gdy nadawca uczyni taką wzmiankę w liście przewozowym.
Na podstawie jakich kryteriów ustala się wartość towaru??
Art. 23 Konwencji CMR stanowi, że odszkodowanie oblicza się według wartość towaru w miejscu i w czasie przyjęcia go do przewozu. Przy ustalaniu wartości towaru bierze się pod uwagę:
- – cenę giełdową, bądź w razie jej braku
– bieżącą cenę rynkową, a sytuacji braku jednej i drugiej
– zwykłą wartość towarów tego samego rodzaju i jakości.
Wiele wątpliwości budzi ustalenie wartości towaru na podstawie faktury VAT. Konwencja CMR nie przewiduje możliwości ustalenia wartości towaru na podstawie faktury VAT. Może ona, jedynie stanowić środek dowodowy. Aby ustalić wartość towaru nie jest także istotny koszt wytworzenia takiego towaru. Istotna jest jedynie cena tego towaru w miejscu i czasie nadania go do przewozu, czyli wartość za jaką towar mógłby być sprzedany w normalnym obrocie.
Jaka może być wysokość odszkodowania za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru??
Konwencja CMR nie przewiduje pełnego odszkodowania, które pokrywałoby zarówno straty rzeczywiście poniesione jak i spodziewane, a utracone korzyści. Odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie nie może przewyższać wartości towaru w miejscu i czasie przyjęcia go do przewozu. Konwencja oprócz ograniczenia wartości odszkodowania wprowadza także kwotowe ograniczenie wysokości odszkodowania. Art. 23 ust. 3 stanowi, że odszkodowanie nie może przekroczyć 8,33 SDR za 1 kg brakującej wagi. Problem pojawia się w sytuacji, kiedy waga przewożonego towaru jest nieduża w stosunku do jego wartości. Ustawodawca przewidział tą okoliczność wprowadzając zapis gdzie daje nadawcy możliwość zadeklarowania w liście przewozowym za umówioną dodatkową opłatą wartość towaru, która będzie przekraczała granicę wymienioną w art. 23 ust. 3. Jeżeli nadawca zadeklaruje taką kwotę to ona zastępuję tę granicę 8,33 SDR. Aby deklaracja taka była skuteczna musi być zapisana w liście przewozowym a także przewoźnik musi wyrazić na nią zgodę.
Jak wysokie może być odszkodowanie za szkodę spowodowaną opóźnieniem??
Art. 23 ust. 5 Konwencji CMR ogranicza wysokość odszkodowania za szkodę spowodowaną opóźnieniem do wysokości kwoty przewoźnego. Takie ograniczenie ma jedynie zastosowanie w odniesieniu do szkód innych niż szkody w substancji towaru. Wysokość odszkodowania za opóźnienie może pokrywać rzeczywistą szkodę jak także i utracone korzyści, tak aby nie przekraczała wysokości przewoźnego. Jeżeli jednak w skutek opóźnienia dostawy doszło do szkody w substancji towaru wysokość odszkodowania ustalana jest w oparciu o zasady ogólne. Odszkodowanie za opóźnienie dostawy należy się tylko w sytuacji, kiedy osoba uprawniona do dochodzenia odszkodowania z tytułu szkody za opóźnienie zgłosi swoje zastrzeżenia w terminie 21 dni od momentu dostarczenia towaru.
Jak wysokie może być odszkodowanie za uszkodzenie towaru??
Konwencja CMR stanowi, że wysokość odszkodowania za uszkodzenie towaru ustala się poprzez określenie kwoty, o jaką obniżyła się wartość towaru. Ustalona kwota nie może jednak przewyższać kwoty, którą otrzymałaby osoba uprawniona w momencie zaginięcia całej przesyłki. Czasami jednak nie cała przesyłka została uszkodzona, ale jej część. Wtedy wysokość odszkodowania nie może przewyższyć kwoty jaką trzeba by było zapłacić w momencie zaginięcia tej części, która doznała uszkodzenia.
Kiedy osoba uprawniona powinna zgłosić zastrzeżenia co do szkody??
Odbiorca przyjmując towar powinien sprawdzić w obecności przewoźnika jego stan i zgłosić wszelkie zastrzeżenia dotyczące stanu przesyłki w chwili dostawy (w przypadku widocznych braków lub uszkodzeń) lub w terminie 7 dni od daty dostawy (w przypadku braków lub uszkodzeń niewidocznych). Jeżeli odbiorca nie zgłosił tych zastrzeżeń w omawianych terminach istnieje domniemanie że towar, który otrzymał jest zgodny z towarem opisanym w liście przewozowym. Przepisy te regulują tzw. akty staranności odbiorcy i mają na celu zabezpieczenie roszczeń wobec przewoźnika poprzez zebranie niezbędnych dowodów potwierdzających fakt powstania szkody i jego rozmiar. Szkoda widoczna zauważona jest przed rozpakowaniem przesyłki, a w przypadku przesyłki całopojazdowej przed przystąpieniem do rozładunku. Jeżeli przewóz odbywał się zamkniętymi środkami transportowymi istotny jest moment otwarcia tego środka.
Szkoda niejawnej natomiast nie można dostrzec przed otwarciem przesyłki.
Przewoźnicy często zadają pytanie czy istnieje obligatoryjny obowiązek sporządzenia protokołu o stanie przesyłki. Otóż Konwencja CMR nie przewiduje wymogu sporządzenia takiego protokołu. Konwencja mówi tylko o sprawdzeniu towaru przez odbiorcę wraz z przewoźnikiem lub o zgłoszeniu przewoźnikowi zastrzeżeń co do szkody. Jednak w celu udowodnienia zakresu szkody to w interesie odbiorcy jest sporządzenie protokołu o stanie towaru, a także wykonanie zdjęć towaru w momencie otwarcia pojazdu i jego rozładunku lub nawet utrwalenie przebiegu tych czynności za pomocą kamery. Nie dokonanie tych czynności może wywołać skutek w postaci uznania zastrzeżeń osoby uprawnionej za niewiarygodne. Jeżeli chodzi zaś o szkody niejawne istnieje wymóg zgłaszania ich w formie pisemnej.
Kiedy roszczenia odszkodowawcze ulegają przedawnieniu??
Konwencja CMR jako zasadę przyjmuje roczny termin przedawnienia roszczeń o wykonywanie międzynarodowego przewozu towarów, jak i również roszczeń z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków wynikających z Konwencji CMR. Jednak od tej zasady Konwencja CMR przewiduje wyjątek. Sytuacja odnosi się do roszczeń, które wynikają z winy kwalifikowanej (tzn. złego zamiaru lub niedbalstwa) strony wobec której roszczenia są dochodzone.
